Toen ik vandaag de kaarten in elkaar knutselde om de verkiezingsuitslag te laten zien zag ik dat de projecten die we bezocht hebben niet echt verspreid over de stad waren geweest. Het waren mooie projecten en ik heb een mooie indruk gekregen van de koers van openbare ruimte ontwerp in Berlijn, maar allemaal een beetje centraal in Berlijn.
Kaart met de opkomst van de Europese verkiezingen in Berlijn van 2024.
De opkomst bij de verkiezingen is wel wat verdeeld. Het ene stadsdeel heeft een hoger opkomstpercentage dan het andere. De uiterst westelijke en oostelijke stadsdelen lijken wat minder enthousiast dan de centrale stadsdelen.
Berlijn heeft natuurlijk een verleden als een gespleten stad. Nadat in 1989 de muur viel is geleidelijk begonnen met het opnieuw aan elkaar hechten van de stad. Op sommige plekken wordt de muur of restanten daarvan als gedenkteken in stand gehouden. Deze plekken zijn ondertussen toeristische trekpleisters geworden. Op andere plekken is de scheiding zorgvuldig uitgewist met nieuwe stedelijke ontwikkelingen.
In het Mauerpark wordt het gescheiden verleden herdacht en uitgelegd.
In relatie tot de verkiezingen was ik eigenlijk wel benieuwd of de muur nog steeds op politiek vlak effect heeft op het verdelen van de stad. Verspreid door de stad hingen verkiezingsposters aan lichtmasten. Meestal twee of drie. In elke wijk hadden die vaak wel een andere samenstelling. Ook het uiterlijk verschilde van de posters. Soms simpel een foto van de te kiezen persoon met de naam van die persoon en de partij waarvoor die beschikbaar was, andere keren werd de poster opgesierd met een creatieve leus. Dit laatste vaak wel bij de links georiënteerde partijen.
Vandaag heb ik de uitslag van de verkiezingen voor Berlijn op het internet (wahlen-berlin.de) gevonden en even over een Google luchtfoto gelegd met daarop de projecten van deze excursie geprojecteerd. Dat gaf een verrassend beeld van de stad:
Verkiezingsposters op het Alexanderplatz, tekst: “ Waar wil jij over 800 jaar wonen?”
Winnende partijen per stadsdeel in Berlijn voor de Europese verkiezingen in 2024.
Het centrale deel, waar de meeste projecten die we bezocht hebben zich bevonden, heeft voor Die Grünen gekozen. Die partij is progressief en ligt wat meer in lijn met Groen Links in Nederland. In de westelijke flank is de middenpartij CDU (vergelijkbaar met CDA) de grootste geworden. De oostelijke stadsdelen hebben voor de zeer conservatieve AfD gekozen die nauwe banden heeft et de Nederlandse PVV.
In het middelste deel is ook het meest geïnvesteerd in de verbinding van Oost- en West Berlijn. Het omarmen van het verleden speelt daarbij een grote rol. Zou dat invloed kunnen hebben gehad op de politieke voorkeur, of juist andersom? En is de politieke voorkeur terug te vinden in de inrichting of het beheer van de openbare ruimte in de stad?
Het omarmen van het verleden komt mooi tot uiting in diverse spoorparken die de stad in de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Op die plekken zijn trein/metrostations of rangeerterreinen omgevormd tot stadsparken, vaak met wat bebouwing erbij. Bij de parken zelf zijn de sporen vaak in tact gelaten en als aanleiding gebruikt om paden aan te leggen. Pioniersbeplanting (vaak berken) verwijst naar het pionieren van de stedelijke ontwikkeling op de voorheen verlaten en verwilderde ontoegankelijke gebieden.
Park am Gleisdreieck
Nordbahnhof
Naturpark Schöneberger Südgelände
Ook op toeristisch vlak wordt het verleden omarmd. Een bezienswaardigheid is de Stadtmodelle, waar het verleden van de stad aan de hand van maquettes wordt toegelicht. Dit gaat van de megalomane plannen van Albert Speer in het Nazi-tijdperk tot de impact van de opbouw en de sloop van de muur tijdens de Koude Oorlog. Bij Topografie des Terrors valt de Berlijnse Muur samen met het SS hoofdkantoor. Hier wordt de opkomst en ondergang van het Nazisme uitgelegd. met foto’s en krantenartikelen.
De beelden hieronder zijn foto’s van kaarten in het Stadtmodelle gebouw:
Berlijn in 1940
Berlijn in 1989
Buiten de toeristische gebieden en de parken is de inrichting wat behoudender, wat meer straat met fietspad en trottoir. Soms krijgen bomen ook nog wat ruimte daarin. Vooral veel asfalt en bij oudere delen nog kinderkopjes. Dit is zichtbaar bij projecten die op de grens liggen met stadsdelen waar CDU of AfD is gestemd, maar ook binnen de stadsdelen in het deel waar voor De Grünen is gestemd. Op de grens met CDU-gebied ligt Siemensstad. Een wijk met veel sociale woningbouw van voor de Tweede Wereldoorlog die voor de medewerkers van de ernaast gelegen Siemensfabriek is gebouwd. Hier is vooral veel asfalt toegepast.
De openbare ruimte in de buurt van Comenius Garten is ook wat behoudender ingericht. De tuin zelf was gesloten, waardoor we er niet in konden kijken.
Openbare ruimte in Siemensstadt
Een café in Siemensstadt
Straat bij de ingang naar Comenius Garten
Comenius Garten (gesloten op de dag dat wij er waren)
Ik merk wel dat ik niet echt een conclusie kan trekken dat de politieke voorkeur het uiterlijk van de openbare ruimte beïnvloedt. Wel is te zien dat het beheer van parken wat minder goed is dan de andere openbare ruimte. Hier wordt met de spoorparken op ingespeeld door een ontwerp te maken wat minder beheer nodig heeft of kan hebben. De landschapsarchitectenbureaus in Berlijn zijn zich hier erg van bewust merkte ik wel tijdens de bureaubezoeken die we hebben gedaan.
Ook is er wel een verschil in beheer tussen openbare ruimte in wijken met meer welgestelde mensen (duurdere auto’s op straat) en wijken met minder welgestelde mensen (minder goed onderhouden flatjes en goedkopere auto’s), waarbij de openbare ruimte er bij de laatste wijken wat rommeliger uitziet. Dit verschijnsel is ook in Nederland terug te zien. Deze wijken lijken wel wat verspreid buiten het toeristische hart van de stad te liggen en niet echt oost-west verdeeld. Wellicht zou een vergelijking met woningwaarde of gemiddeld inkomen een sterker verband kunnen leggen met de politieke voorkeur.
Politiek gezien is Berlijn met wat conservatievere flanken nog steeds gescheiden, maar dan door een verbindend progressief midden en niet door een muur.
Bron uitslag Europese verkiezingen Berlijn 2024:
Bron luchtfoto onder de kaarten:
